سفر ۱۵۰۰ کیلومتری از فراعه تا دامغان حقیقتا طولانی بود. دامغان در مقایسه با اردوی طاقت فرسای فراعه، شرایط بسیار مساعد و مجللی داشت. تمام کارگران و کارکنان حفاری به “خانه کاوش” رفتند که ۲۳ اتاق، یک تالار مرکزی، یک استخر شنا و باغ داشت. اجاره بهای آن ماهانه ۹ دلار بود. خانه مذکور، محل سکنای رئیس ژاندارمری بود.
ساکنان خانه اشمیت عبارت بودند از کارکنان حفاری به علاوه یک سرکارگر، یک آشپز، یک راننده و چند پسر بچه که خدمتکار بودند. آنها گروهی بین‌المللی را تشکیل داده بودند، شامل “دروود لاکارد” معاون باستان شناسی و “ارسکین وایت” معاون معماری که هر دو آمریکایی بودند. “کرت لایتنر” بازرس که اتریشی بود. “استانیسلاو نیدژویچکی” عکاس و نقاش که افسر سابق تزار و لهستانی بود. “بوریس دوبنسکی” عکاس دیگر از روسیه سفید و “ایوان گراسیموف” نقاشی که از برخی اشیاء مکشوفه، نقاشی های عالی و بی نظیری با آبرنگ کشید و او هم اهل روسیه سفید بود.
? ۱۴ ماه کنکاش
کار حفاری در تپه حصار دامغان سر وقت و به طور منظم روزی ۱۲ تا ۱۵ ساعت ادامه داشت که بین محل حفاری و خانه تقسیم می‌شد. حفاری‌های تپه حصار و ارگ دامغان با هم دو فصل و مجموعا ۱۴ ماه طول کشید. در آن مدت، گروه حفاری چند محل مجاور را نیز به طور آزمایشی حفر کردند. در پایان فصل اول گروه حفاری زمستان را در تهران گذراند. اما زمستان بعد را در خانه حفاری دامغان سپری کرد تا مراحل یادداشت برداری، نقاشی از طرح‌ها و اشیاء، تسویه حساب‌ها و گزارش‌نویسی زود پایان یابد.
تپه حصار تا آن روز بزرگترین محل حفاری عصر مفرغ در شمال ایران بود. این منطقه در جنوب شرقی دریای خزر و در دره حاصلخیز و سرسبزی در کنار بیابان نمکی و خشکی واقع است. شش تپه کوچک در آنجا وجود دارند که حاوی محل‌های مسکونی متعددی هستند و از طریق نواحی پست به هم ارتباط دارند. آلبرت سیندلر در سال ۱۸۷۰ میلادی (۱۲۴۹ شمسی) که سفالینه‌های نقاشی شده‌ای در آنجا کشف شدند، متوجه این منطقه شد. در سال ۱۹۲۵ میلادی (۱۳۰۴ شمسی) ارنست هرتسفلد، باستان شناس آلمانی، از تپه حصار بازدید کرد و از تکه اشیایی که بر روی زمین یافت، فهرست برداری کرد. با این همه ۵۰ سال بعد، یعنی در سال ۱۹۷۶ میلادی(۱۳۵۵ شمسی) بود که “رابرت دایسون” از موزه دانشگاه پنسیلوانیا و “ماوریتسیر توسی” از دانشگاه تورین، اولین بار حفاری سیستماتیک را در محل آغاز کردند. وقتی اشمیت در سال ۱۹۳۱ میلادی (۱۳۱۰ شمسی) این تپه را بررسی کرد کاملا پوشیده از تکه سفال‌هایی بود که انواع سفالینه‌هایی را در ذهن او به تصویر کشید که بعدا یافت.
او با هیجان زیاد در تپه حصار حفاری می‌کرد و به تناوب ۲۰۰ تا ۳۰۰ کارگر استخدام می‌کرد و گاهی که سرمایه کاهش می‌یافت، کارگران کمتر می‌شدند. با استفاده از ریل و واگن که در دهه ۱۹۳۰ میلادی کارآمدترین روش محسوب می‌شد، خاک حفاری را به حاشیه تپه می‌بردند و در آنجا تپه کوچم دیگری به نام زباله‌دانی تشکیل می‌شد.
طی دو فصل حفاری در تپه حصار دامغان ۱۶۳۷ مقبره حاوی انواع اشیاء شگرف خاکسپاری از دل خاک بیرون آورده شد. غنا و تنوع مصالح و استادکاری این مقابر با مقابر سلطنتی اور برابری می کرد.
به گزارش ایسنا؛ چند سال پیش مجموعه‌ای از عکس‌های تیم‌های اکتشافی آمریکایی از حفاری در ایران و از جمله در تپه حصار دامغان در دانشگاه پنسیلوانیا بعد از قریب ۸۰ سال برای اولین بار در معرض دید قرار گرفت.
برداشت از خاطرات باستان شناسی اریک اشمیت ۱۳۱۹-۱۳۰۹
?نویسنده: عایشه گورسن زالتسمان با ترجمه محمدرضا رفانی